ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ 'ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟੀ ਗਰੀਬੀ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਮਨੀਕੰਟਰੋਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ 106 ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 16 ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 21 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗਰੀਬੀ 'ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਦੀ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ ਸੂਚਕ ਅੰਕ 2023 ਰਿਪੋਰਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ 106 ਅਖੌਤੀ ਇੱਛਾਵਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 46 ਫੀਸਦੀ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ।

ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸੂਚਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵੱਛਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਾਂਝੇਪਣ ਨੂੰ ਮਾਪਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਮੇਲਨ 'ਚ ਬੋਲਦੇ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੁਝ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 100 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪਛੜੇ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਪੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਨਾਮਵਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ਲਈ 2018 ਵਿੱਚ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਮਨੀਕੰਟਰੋਲ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਸਾਰੇ ਤਿੰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜ ਲਈ ਇਹ 48.5 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਦਾ ਗਰੀਬੀ ਅਨੁਪਾਤ 2019-21 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 6.06 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਿਆ ਜੋ 2015-16 ਵਿੱਚ 11.77 ਫੀਸਦੀ ਸੀ, ਵਾਈਐਸਆਰ ਕਡੱਪਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 9.14 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ 3.34 ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ 64 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਰਾਜ ਭਰ ਵਿੱਚ ਔਸਤ ਗਿਰਾਵਟ 48.5 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਔਸਤ ਗਿਰਾਵਟ 54.7 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 46.9 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜ ਦੀ ਔਸਤ ਗਿਰਾਵਟ 40.6 ਫੀਸਦੀ ਸੀ।

ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 16 ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 21 ਵਿਚਕਾਰ, ਸਾਰੇ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬੀਜਾਪੁਰ ਵਿੱਚ, ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 41.2 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 49.7 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ 24.85 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 14.96 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਮਨੀਕੰਟਰੋਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੀਬ ਹਨ। 2019-21 ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਦੇ 112 ਖਾਹਿਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਗਰੀਬੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2015-16 ਵਿੱਚ 17 ਫੀਸਦੀ ਸੀ।